- Βούλγαρις, Ευγένιος
- (Κέρκυρα 1716 – Πετρούπολη, Ρωσία 1806). Λόγιος και μέγας διδάσκαλος του γένους. Σπούδασε αρχικά στην Κέρκυρα, στην Άρτα και στα Ιωάννινα, κοντά στους πιο φημισμένους δασκάλους του καιρού του. Αργότερα πήγε στην Πάντοβα της Ιταλίας για ευρύτερες σπουδές. Τα ενδιαφέροντά του ήταν πολύπλευρα: αρχαία ελληνική, λατινική και εβραϊκή φιλολογία, θεολογία, θετικές επιστήμες, ξένες γλώσσες και προπάντων νεότερη φιλοσοφία (Ντεκάρ, Λοκ, Λάιμπνιτς, Βολφ). Το 1742 εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα και γρήγορα απέκτησε μεγάλη φήμη για τη φιλοσοφική και την επιστημονική του κατάρτιση. Οι φιλελεύθερες ιδέες του όμως και η νεωτερική διδασκαλία του έγιναν στόχος των συντηρητικών, γεγονός που τον ανάγκαζε να αλλάζει κάθε τόσο τόπο διδασκαλίας: Ιωάννινα (1742-46 και 1750-52), Κοζάνη (1746-50), Αθωνιάς Σχολή (1753-59), Μεγάλη του Γένους Σχολή (1759-61). Απογοητευμένος λόγω της συνεχούς αντίδρασης εναντίον του, ο Β. έφυγε το 1762 για τη Βλαχία και από εκεί για τη Λειψία, όπου έμεινε οκτώ χρόνια, ασχολούμενος κυρίως με την έκδοση των έργων του. Μετά από σύντομη παραμονή στο Βερολίνο, προσκλήθηκε το 1772 στην Πετρούπολη και διορίστηκε βιβλιοθηκάριος της Αικατερίνης Β’, η οποία γνώριζε ήδη τα φιλορωσικά αισθήματα του Β. και συμμεριζόταν τον θαυμασμό του για τον Βολτέρο. Το 1776 χειροτονήθηκε στη Μόσχα αρχιεπίσκοπος Σλαβινίου και Χερσώνας, θέση από την οποία παραιτήθηκε τρία χρόνια αργότερα. Επέστρεψε στην Πετρούπολη, όπου εξελέγη μέλος της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας. Τα τελευταία χρόνια του τα πέρασε στην τοπική μονή του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι.
Ο Β. ήταν από τους κορυφαίους Έλληνες διανοούμενους του 18ου αι. Αν και μετά την εγκατάστασή του στη Ρωσία έγινε πιο συντηρητικός, οι φιλελεύθερες ιδέες που δίδαξε όσο βρισκόταν στην Ελλάδα και το πάθος που ενέπνευσε για τις θετικές επιστήμες και τη νεότερη φιλοσοφία προετοίμασαν τα πνεύματα των μαθητών του να δεχτούν το κήρυγμα του ελληνικού Διαφωτισμού, που ξεκινούσε από τις αρχές του γαλλικού. Καταπληκτική είναι η συγγραφική παραγωγή του Β., τόσο για τον όγκο όσο και για την ποικιλία της. Έγραψε πραγματείες επί παντός επιστητού: νομικές, ιστορικές, θεολογικές, γραμματικές, γλωσσικές, αστρονομικές, πολιτικές, μαθηματικές, αρχαιολογικές, περί μουσικής, περί ανεξιθρησκίας, περί ευθανασίας, περί παλιρροιών· εγχειρίδια λογικής, μαθηματικών, μεταφυσικής, ποιήματα, λόγους, εκκλήσεις προς την Αικατερίνη Β’ για την απελευθέρωση της Ελλάδας και εκατοντάδες επιστολές. Εκτός από αυτά, επιμελήθηκε πολύτομες εκδόσεις κειμένων βυζαντινών συγγραφέων και μετέφρασε από τα λατινικά, τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα γερμανικά δεκάδες κλασικά στην εποχή τους συγγράμματα (φιλοσοφικά, ιστορικά, μαθηματικά, θεολογικά κ.ά.).
Ο μέγας διδάσκαλος του γένους Ευγένιος Βούλγαρις· οι φιλελεύθερες ιδέες του προετοίμασαν το έδαφος για τον ελληνικό Διαφωτισμό.
Ο Ευγένιος Βούλγαρις υπήρξε –μετά τον Κοραή– ο πιο επιφανής και φωτισμένος Έλληνας λόγιος του 18ου αι. (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).
Dictionary of Greek. 2013.